Elke week pluist de redactie van 360 een actuele gebeurtenis voor je uit aan de hand van de internationale pers. Deze week kijken we naar de Verenigde Staten, waar afgelopen maandag in Iowa de eerste Republikeinse voorverkiezingen plaatsvonden. In alle peilingen lijkt Trump de Republikeinse kandidaat te worden, maar is dat zo vanzelfsprekend?
Dit artikel verscheen woensdag in de nieuwsbrief Buiten de grenzen, exclusief voor abonnees. Wil je elke week op de hoogte blijven? Neem dan een (proef)abonnement – al vanaf €5 per maand – op 360 Magazine en abonneer je op de nieuwsbrieven.
Hoe populair is Trump?
Hoewel de Republikeinse Partij haar kandidaat voor de presidentsverkiezingen van 2024 pas aanwijst in juli, lijkt de grote winnaar volgens The Economist al zo goed als zeker: Donald Trump. ‘De populistische oud-president heeft een stevige greep op de partij en ligt ver voor in de peilingen. De kans is heel klein dat een andere kandidaat zijn kroon zal stelen’, schrijft het opinieblad.
De voorverkiezingen in Iowa bevestigden dit nog maar eens: daar won Trump met 51 procent van de stemmen van Ron DeSantis en Nikki Haley, die respectievelijk 21 en 19 procent van de stemmen ontvingen. Vivek Ramaswamy eindigde op de vierde plek, waarna hij zich terugtrok uit de strijd en zich achter Trump schaarde.
Een van de redenen voor Trumps populariteit is zijn uitzonderlijk toegewijde aanhang. ‘Geen enkele andere kandidaat heeft legioenen fans die urenlang in de zon van Florida staan te bakken voordat de poorten opengaan’, schrijft The Atlantic in een reportage over een zogeheten M.A.G.A (Make America Great Again)-rally. ‘Niemand anders kan genoeg mensen trekken om een rally van deze omvang te houden, laat staan een rondreizende rally inclusief pop-upwinkels met bijbehorende T-shirts, buttons, petjes, deurmatten en kerstornamenten.’
Ondanks zijn toegewijde fans stond hij minder dan een jaar geleden in sommige peilingen achter Ron DeSantis. Volgens The New York Times was deze achterstand grotendeels te wijten aan Trumps impopulariteit onder hoogopgeleide kiezers. Maar daar is verandering in gekomen. Een deel van de conservatieve, hoogopgeleide stemmers heeft zich inmiddels bij Donald Trump aangesloten. ‘Deze trend gaat in tegen de jarenlange argwaan van hoogopgeleide Republikeinen jegens Trump. Ze stonden altijd kritisch tegenover Trumps verkiezingsleugens en zijn schijnbaar onvermoeide drang naar controverse’, schrijft de krant. ‘Deze toenadering tot de voormalig president lijkt een reactie te zijn op het huidige politieke klimaat.’ De lopende rechtszaken tegen Trump worden door veel kiezers als buitensporig en onterecht beschouwd. Ook geloven ze niet dat een andere kandidaat nog kans maakt en vinden ze het belangrijk dat Trump binnenlandse problematiek boven buitenlandse problematiek stelt. Daarnaast schrijft The New York Times dat de steun voor Trump een selffulfilling prophecy is geworden. ‘De drang onder Republikeinen om Biden van zijn troon te schoppen is een belangrijke factor geweest bij het bepalen welke kandidaat ze zouden steunen.’
Aanhangers van Donald Trump juichen tijdens een M.A.G.A-rally in Rapid City, South Dakota, 8 september 2023. – © Andrew Caballero-Reynolds / AFP
Onder de Republikeinen is Trump dus favoriet, maar in de peilingen loopt Trump ‘slechts’ met 2 procent voor op Biden. Wie de volgende president van de Verenigde Staten gaat worden, is dus nog verre van zeker. ‘Ja, recente peilingen lijken in Trumps voordeel uit te vallen. Ja, Joe Biden is een onvolmaakte tegenstander. En ja, er kan de komende elf maanden veel veranderen, mogelijk in het voordeel van Trump. Maar als de gezondheid van Biden niet achteruitgaat, wordt hij volgend jaar waarschijnlijk herkozen’, schrijft Hussein Ibish voor The Atlantic. Hij legt uit dat presidentsverkiezingen meestal worden beslist door een relatief kleine groep kiezers in zes of zeven swing states, staten waarin wisselend voor de Republikeinen of de Democraten wordt gestemd. ‘De belangrijkste groepen zijn onafhankelijke kiezers en kiezers uit voorsteden, twee groepen die zich sinds 2016 van Trump lijken te hebben afgekeerd. Hij heeft sinds 2020 niets gedaan om ze terug te winnen; in plaats daarvan heeft hij de afgelopen maanden een campagne gevoerd die radicaler, extremer en openlijk autoritairder is dan ooit.’
Wie zijn Trumps tegenstanders?
Hoewel alle peilingen erop wijzen dat Trump de Republikeinse kandidaat wordt, zijn de eerder genoemde Ron DeSantis en Nikki Haley beide nog in de race. Maar wie zijn deze kandidaten en in hoeverre maken ze nog kans?
De vierenveertigjarige aartsconservatieve ‘antiwoke’ gouverneur van Florida Ron DeSantis, heeft volgens The Guardian bijnamen als ‘Trump 2.0’, ’Trump met hersens’ en ’Trump zonder circus’. In 2012 werkte hij korte tijd als assistent-officier van justitie in Florida alvorens hij een zetel verwierf in het Huis van Afgevaardigden. In het Congres hielp hij bij de oprichting van het extreemrechtse Freedom Caucus, dat stevig oppositie voerde tegen toenmalig president Barack Obama. Na een kortstondige poging om senator te worden, stelde hij zich in 2018 kandidaat voor gouverneur. Hij werd gesteund door Trump, die in dat jaar president was, en won uiteindelijk met een krappe marge. Trump heeft DeSantis er sindsdien van beschuldigd niet loyaal aan hem te zijn omdat ze nu tegenover elkaar staan in de voorverkiezingen.
De eenenvijftigjarige Nikki Haley schreef in 2010 geschiedenis toen zij op negenendertigjarige leeftijd gouverneur van haar thuisstaat South Carolina en daarmee de jongste gouverneur van de VS, schrijft de BBC. Ze was ook nog eens de eerste vrouwelijke en eerste Aziatisch-Amerikaanse gouverneur. Haar twee termijnen, die ze tussen 2011 en 2017 vervulde, geven een goed beeld van waar de eenenvijftigjarige staat ten aanzien van belangrijke kwesties. Ze omschrijft zichzelf als pro-life en steunde wetgeving in South Carolina die bedoeld was om de toegang tot abortus te beperken. Haley ondertekende in haar eerste jaar als gouverneur een wetsvoorstel om illegale immigratie hard aan te pakken en heeft sindsdien kritiek geuit op het grensbeleid van president Biden. Ook verklaarde ze het recht op wapenbezit te steunen en verdedigen.
Ron DeSantis en Nikki Haley gingen 10 januari bij de Drake University in Des Moines, Iowa met elkaar in debat aan de vooravond van de verkiezingen. Trump was niet aanwezig. – © Andrew Harnik / AP Photo
‘Verwacht iemand echt een ommekeer als je bedenkt dat de voorsprong van Trump in de peilingen al maandenlang zowel sterk als stabiel is?’ vraagt The Washington Post zich af. De krant verwacht in ieder geval geen ommekeer, hoewel ‘de dynamiek van de race historisch gezien snel kan veranderen’. Ondanks alle tijd, geld en aandacht die zoals gebruikelijk naar de voorverkiezingen in Iowa gaan, is Iowa nooit goed geweest in het voorspellen van de uitkomst. ‘De laatste Republikein zonder zittend president, die de voorverkiezing in Iowa won en vervolgens de nominatie in de wacht sleepte, was George W. Bush in 2000.’ Alle ogen zijn nu gericht op de voorverkiezingen in New Hampshire volgende week. ‘Als Trump dan wint, wordt het heel moeilijk om hem tegen te houden.’
Maar volgens de krant uit Washington zou het Haley nog weleens kunnen lukken om Trump in New Hampshire in verlegenheid te brengen. Een peiling van de Universiteit van New Hampshire die vorige week werd gepubliceerd, toonde aan dat ze 7 procentpunten achter Trump ligt. Andere peilingen in New Hampshire geven hem een grotere voorsprong. Hoe dan ook heeft Haley nog een kans: in New Hampshire is het electoraat over het algemeen gematigder dan in Iowa.
’Wat er ook gebeurt in New Hampshire, de andere voorverkiezingen blijven in het voordeel van Trump’, schrijft The Washington Post. ’South Carolina is de thuisstaat van Haley, maar de Trump-campagne is bereid om, indien nodig, de boel daar te overspoelen met negatieve advertenties in een poging om haar zwart te maken bij het conservatieve Republikeinse electoraat van de staat. Een verlies in haar thuisstaat zou fnuikend zijn voor Haley.’
Voor DeSantis betekende zijn verlies afgelopen maandag een grote tegenslag. ‘Hij heeft al zijn financiële middelen in Iowa gestoken, hij had hier een sterke opkomst nodig voor een momentum om door te gaan’, schrijft Time. In de peilingen van zowel New Hampshire als South Carolina loopt hij achter op Trump en Haley.
Kan Trump überhaupt deelnemen aan de verkiezingen?
Er hangen op dit moment eenennegentig aanklachten boven het hoofd van de twee keer eerder afgezette oud-president. Hij heeft vijf rechtszaken in het vooruitzicht en vanwege zijn rol bij de bestorming van het Capitool op 6 januari 2021 is het nog steeds onzeker of de naam van Trump op de stembiljetten van Colorado en Maine zal verschijnen. Kán Trump nog wel president worden?
Donald Trump is de enige Amerikaanse president tegen wie twee keer een afzettingsprocedure is gestart, legt Deutsche Welle uit. In beide gevallen stemde het Huis van Afgevaardigden voor afzetting van Trump (in 2019 vanwege machtsmisbruik en obstructie van het Congres, in 2021 vanwege het aanzetten tot opstand), maar sprak de Senaat hem vrij. Alleen als zowel de Senaat als het Huis de president veroordeelt, wordt hij of zij uit het ambt ontheven. ‘Deze dubbele impeachment vormt dus geen juridisch obstakel’, concludeert het artikel.
Ongeacht de uitkomsten van de lopende strafzaken tegen de oud-president, zoals de civiele fraudezaak omtrent het familiebedrijf van Trump, de rechtszaak wegens aanranding en smaad van een voormalig columnist en ook de verschillende zaken omtrent Trumps acties na afloop van zijn verkiezingsnederlaag in 2020, mag Trump zich kandidaat stellen voor het presidentschap. De Amerikaanse grondwet kent geen grenzen met betrekking tot strafrechtelijke veroordelingen voor presidentskandidaten, merkt DW op.
‘Je kunt je afvragen of een presidentskandidaat die aangeklaagd is of betrokken is bij een lopende rechtszaak zich nog steeds kandidaat moet stellen’, zei Laura Merrifield Wilson, universitair hoofddocent politieke wetenschappen aan de Universiteit van Indianapolis, tegen DW. ‘Maar die zijn gebaseerd op moraal, oordeel en voorkeuren, niet op wetten of procedurele barrières.’
Donald Trump geeft een toespraak tijdens een bijeenkomst van de Republikeinse voorverkiezingen in Des Moines, Iowa, op 15 januari 2024 – © Jim Watson / AFP
Wel is er ook sectie 3 van het veertiende amendement, waarin staat dat mensen die zich bezighouden met het aanwakkeren van ‘opstanden of rebellie’ gediskwalificeerd zijn vooran het bekleden van een federaal ambt. Volgens opiniemaker David French van The New York Times bestaat er wel degelijk kans dat Trumps deelname afgewezen zal worden. ‘De Trump-beweging bedreigt, pleegt geweld en verspreidt leugens. En ze probeert aan verantwoording voor die daden te ontsnappen door meer bedreigingen, meer geweld en meer leugens’, schrijft hij, ‘Het is genoeg geweest. Het is tijd om de duidelijke taal van de grondwet toe te passen op de acties van Trump en hem van het stembiljet te verwijderen – zonder angst voor de gevolgen.’
In Colorado en Maine is Trump al van het stembiljet verwijderd op basis van het veertiende amendement. French zou het daarom allesbehalve overdreven vinden als het Hooggerechtshof Trump op basis hiervan het recht zou ontnemen om zich verkiesbaar te stellen. Hij schrijft dat het niet de eerste keer zou zijn dat het Hooggerechtshof zou ingrijpen in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. ‘In 2000 besliste het Hooggerechtshof effectief over een presidentsverkiezing door een einde te maken aan het kandidaatschap van Al Gore. [Het Hooggerechtshof stopte in 2000 de hertelling van de stemmen in Florida, waardoor George W. Bush de staat en daarmee de presidentsverkiezingen won.]’
Maar, werpt DW tegen, het amendement stamt uit de tijd van de Amerikaanse Burgeroorlog en verwijst niet duidelijk naar presidenten. Daarnaast heeft Trumps campagneteam aangekondigd dat het in beroep zal gaan en de zaak voor het Amerikaanse Hooggerechtshof zal brengen. ‘Daar zullen de conservatieve rechters, waarvan er drie door Trump zelf benoemd zijn, een meerderheid van zes tegen drie hebben. Trumps naam zal dus nog steeds verschijnen op de stembiljetten.’ En het zal uiteindelijk dus ook geen invloed hebben op zijn kandidaatschap.
