Elke week pluist de redactie van 360 een actuele gebeurtenis voor je uit aan de hand van de internationale pers. Deze week kijken we naar Nicaragua, waar bisschoppen en priesters worden vervolgd en kerken worden gesloten. Waarom is de regering van Daniel Ortega zo woedend op het Vaticaan?
Wat doet de regering van Nicaragua tegen de Katholieke Kerk?
Een ‘crackdown’. Een ‘purge’. Een vervolging, heksenjacht of jacht. De bewoordingen die internationale media gebruiken voor de acties van de regering van Nicaragua tegen de Katholieke Kerk zijn talrijk, maar tonen alle één ding: het Vaticaan en zijn bisschoppen, priesters en ngo’s zijn persona non grata in het Centraal-Amerikaanse land.
‘Het Nicaraguaanse regime van president Daniel Ortega en zijn vrouw, ‘copresident’ Rosario Murillo, voert zijn aanvallen op de Katholieke Kerk op’, schreef El País eind vorig jaar. ‘Op woensdag 20 december onderschepte de Nicaraguaanse politie bisschop Isidro del Carmen Mora Ortega, toen hij op weg was om een mis uit te voeren voor 230 parochianen in de Santa Cruz-parochie. (…) De bisschop werd gearresteerd en zijn verblijfplaats is nog onbekend. Dit is het laatste hoofdstuk in de vervolging tegen de Katholieke Kerk in Nicaragua, waar de aanvallen het afgelopen jaar zijn geëscaleerd. Sinds 2018 – toen massale protesten tegen de regering uitbraken – heeft de Katholieke Kerk in Nicaragua te maken gehad met 740 aanvallen door het regime.’
‘Sinds 2018 heeft de regering-Ortega katholieke priesters die kritiek hadden geuit op het regime gevangengezet en verbannen’, schrijft Christianity Today. ‘Een onlangs gepubliceerd rapport van Christian Solidarity Worldwide (CSW) registreerde tussen november 2022 en januari 2024 310 ernstige schendingen van de vrijheid van godsdienst of levensovertuiging, en volgens Nicaragua Nunca Más heeft de regering sinds 2018 in totaal 256 evangelische organisaties gesloten’.
‘Je kunt nog steeds kogelgaten zien buiten onze kerk’
De jacht op de Kerk en haar priesters zorgt voor een vlucht van gelovigen uit het land, meldt The Conversation. ‘Sommigen vluchtten in ballingschap of mochten Nicaragua niet meer in als ze terugkwamen van een buitenlandse reis. Degenen die bleven, werden onder toezicht gehouden. Priesters die hun steun betuigden aan politieke gevangenen of het regime bekritiseerden, zelfs als dat in vage bewoordingen was, konden worden aangevallen of gearresteerd.’
Achter de cijfers en statistieken gaan hartverscheurende verhalen schuil. National Catholic Reporter sprak met Miguel Flores, die door Nicaragua werd uitgezet vanwege zijn werk voor de Katholieke Kerk. ‘We hadden nog niet eens het luchtruim van de Verenigde Staten bereikt toen het nieuws zich in Nicaragua begon te verspreiden dat ze ons het staatsburgerschap ontnamen en dat we automatisch uit het openbare register verdwenen. Toen werden we staatloos, zonder land,’ vertelt hij.
Global Sisters Report spreekt met een anonieme priester in Nicaragua, die vertelt hoe de kerken er nu bij staan. ‘Je kunt nog steeds kogelgaten zien buiten onze kerk. (…) Ze zullen de gaten niet opvullen. Niet omdat ze het niet kunnen, maar omdat ze het niet willen. Ze willen dat mensen nadenken over wat daar is gebeurd.’
Een jongen neemt op Goede Vrijdag deel aan een processie in Managua.
Oswaldo Rivas / © AFP
Waarom is de Kerk zo ongewenst in Nicaragua?
Om de constante aanvallen van de regering in Nicaragua tegen de Kerk te begrijpen, moeten we teruggaan in de tijd. Eerst naar 2018, het jaar dat er zeldzame protesten uitbraken tegen het regime van dictator Daniel Ortega. ‘Die protesten leidden tot een escalerende en systematische aanval op de Kerk’, schrijft persbureau AP. ‘Ortega en zijn vrouw, Rosario Murillo, tevens vicepresident, geven ‘terroristische’ geestelijken de schuld van het aanwakkeren van de protesten, wat volgens hen neerkomt op het beramen van een staatsgreep.’ De Kerk, die in dat jaar de regering aansprak op mensenrechtenschendingen tegen betogers en kerken ter beschikking stelde om gewonden te verzorgen, werd vervolgens doelwit van de regering.
‘Sinds 2018 is ruim 10 procent van de Nicaraguaanse geestelijken gedeporteerd of verbannen uit het land’, schrijft The Pillar. ‘Met ongeveer vijftien andere priesters in de gevangenis (en vele anderen zouden het land hebben verlaten of mogelijk ook worden vastgehouden), blijft het aantal actieve priesters in Nicaragua dalen.’
‘De regering heeft nooit ingestemd met de principes van de Katholieke Kerk, omdat de priesters en bisschoppen altijd in het openbaar de waarheid hebben verteld en de gepleegde corruptie en misdaden aan de kaak hebben gesteld,’ zegt Martha Molina, een Nicaraguaanse advocaat en auteur van het rapport Nicaragua: A Persecuted Church tegen Dialogo-Americas. ‘De dictatuur wil dat de Kerk slaafs is (…). Ze willen een kerk die een bondgenoot, een vriend, een partner is, en die een oogje dichtknijpt voor onrecht.’
In de jaren na 2018 verslechterde de relatie en nam het aantal arrestaties van priesters en aanvallen op kerken toe, evenals de intimidatie. ‘De volledige breuk met de Katholieke Kerk kwam nadat paus Franciscus Daniel Ortega “onstabiel” noemde en diens regering vergeleek met nazi-Duitsland’, schrijft El País. Zo kwam het dat in 2023 het grootste Centraal-Amerikaanse land, met onder hun inwoners miljoenen christenen, de banden verbrak met het Vaticaan.
‘In haar poging om de Kerk het zwijgen op te leggen, begon de regering de financiële middelen van parochies, bisdommen en andere katholieke instellingen af te sluiten’, schrijft Catholic News Agency. ‘Het regime rechtvaardigde zijn daden door de Kerk te beschuldigen van het witwassen van geld en van het uitvoeren van “criminele geldstromen” die zogenaamd “illegaal het land binnenkwamen”.’
Maar de woede van de regering, die sinds de jaren tachtig aan de macht is, gaat verder terug. In 1979, toen Daniel Ortega met zijn sandinistische beweging streed tegen dictator Anastasio Somoza, had hij de Kerk nog aan zijn zijde, schrijft The Public Discourse. Sterker nog, een aantal priesters nam de rol van minister op zich in de eerste sandinistische regeringen. ‘Maar de Kerk als geheel behield een kritische afstand tot de regering en keerde zich na een korte periode tegen Ortega en de sandinisten. Aartsbisschop Obando y Bravo en collega-prelaten uitten al vroeg hun zorgen over de verspreiding van het ‘goddeloze communisme’. Ze hekelden linkse demonstranten die een mis verstoorden die paus Johannes Paulus II tijdens zijn bezoek aan Nicaragua in 1983 opdroeg. Ze veroordeelden de legalisering van abortus door de Sandinisten en de bevordering van anticonceptie.’
‘Bij de presidentsverkiezingen van 1990 leed Ortega een verrassende nederlaag, deels als gevolg van tegenstand van de Kerk’, vervolgt de publicatie. Ook latere pogingen van Ortega om de verkiezingen te winnen waren mede door een campagne van de Kerk weinig succesvol. Pas nog weer later deed Ortega toezeggingen om de Kerk aan zijn zijde te krijgen. Maar hij zou nooit vergeten hoe de Kerk hem tegenwerkte in zijn begintijd, en sinds hij in 2006 weer aan de macht kwam, is hij het instituut met toenemende mate gaan onderdrukken.
Een priester en katholieke gelovigen bidden voor een beeld van ‘Sangre de Cristo’, in de kathedraal in Managua op 2022. – ©
Oswaldo Rivas / AFP
Wat kan de internationale gemeenschap doen om het tij te keren?
Interessant is om te zien hoe de paus omgaat met de situatie in Nicaragua. Hij is de leider van de Kerk, zijn mensen worden opgesloten en vervolgd. Na eerdere felle bewoordingen over het regime van Ortega lijkt hij zijn toon wat te hebben gematigd en uit hij zich in meer diplomatieke bewoordingen. In zijn nieuwjaartoespraak stond de paus uitgebreid stil bij de situatie in Nicaragua, schrijft The New York Times.
‘In zijn toespraak tot de gelovigen die op het Sint-Pietersplein bijeen waren gekomenvoor het traditionele nieuwjaarsgebed, zei Franciscus dat hij “met bezorgdheid volgde wat er gebeurt in Nicaragua, waar bisschoppen en priesters van hun vrijheid zijn beroofd”. Hij riep daarnaast op te bidden voor de christelijke bevolking van het Centraal-Amerikaanse land.’
Volgens de Council on Foreign Relations doet de paus te weinig. ‘Een totalitaire beweging probeert de Kerk in elk aspect van haar activiteiten te domineren en te beschadigen. Het zou niet te veel gevraagd moeten zijn voor de Latijns-Amerikaanse paus om meer te doen om de Kerk in Nicaragua te helpen’, schrijft de Amerikaanse denktank. ‘Je kunt je een echte campagne voorstellen, niet in de laatste plaats in andere Latijns-Amerikaanse landen, om het Ortega-regime aan de kaak te stellen en de Nicaraguaanse Kerk te verdedigen.’
‘Ze roepen op tot uitbreiding van de sancties tegen individuen en instellingen die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen’
Mensenrechtenexperts van de Verenigde Naties vinden ook dat er meer moet gebeuren om Nicaragua verantwoordelijk te houden voor de vervolging van de oppositie van regering, waartoe de Kerk gerekend wordt. ‘[De experts] dringen er bij de regering op aan om alle personen die willekeurig worden vastgehouden onmiddellijk vrij te laten, en roepen ook op tot uitbreiding van de sancties tegen individuen en instellingen die betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen’, schrijft Mirage News. ‘Sancties zijn een minimale manier om verantwoordelijkheid te nemen in een land waar straffeloosheid en het criminaliseren van de democratie de regel zijn.’
Mensenrechtenactivist Bianca Jagger schrijft in The Independent dat de wereld tekortschiet als het gaat om de aanhoudende en steeds verslechterende situatie in Nicaragua. ‘Het onvermogen van de internationale gemeenschap om beslissende en effectieve sancties op te leggen heeft Ortega en Murillo in staat gesteld misdaden tegen de menselijkheid te begaan. Het is niet voldoende om elke keer dat Ortega en Murillo Nicaraguanen uit hun eigen land verdrijven, verklaringen af te leggen waarin zij het regime veroordelen. Het is tijd dat de wereld wakker wordt.’
In de VS werden de eerste stappen richting verscherping van die sancties in januari genomen, meldt Catholic Vote. ‘Twee Amerikaanse wetgevers hebben dinsdag een wetsvoorstel ingediend om de voortdurende vervolging van de Katholieke Kerk door de Nicaraguaanse dictator Daniel Ortega te bestrijden door economische sancties op te leggen’, aldus de website. ‘Volgens de wet moeten verschillende gerichte sancties worden opgelegd aan delen van de Nicaraguaanse economie die inkomsten genereren voor de familie Ortega. Het wetsvoorstel zal ook nieuwe Amerikaanse investeringen in Nicaragua verbieden, en de deelname van Nicaragua aan een eerlijke handelsovereenkomst tussen de VS en verschillende andere landen herzien.’
America Magazine schrijft dat er naast het opleggen van economische sancties ook nog andere acties kunnen worden ondernomen, zeker vanuit de VS – vanwege de geschiedenis en ligging een belangrijk buurland van Nicaragua. ‘Als het grootste en rijkste land op het westelijk halfrond moeten de Verenigde Staten Nicaraguaanse vluchtelingen blijven accepteren. Deze vluchtelingen zouden ook moeten worden verwelkomd door katholieken in de Verenigde Staten, waar ze kunnen genieten van de First Amendment-rechten, waaronder de vrijheid van godsdienst’, schrijven zij. ‘Het Congres zou kunnen overwegen de hulp aan de Nicaraguaanse regering te schrappen en in plaats daarvan geld te sturen naar internationale humanitaire organisaties die vluchtelingen helpen.’
