In verschillende steden hebben studenten universiteiten bezet om aandacht te vragen voor de situatie in Gaza. Ze eisen dat de banden verbroken worden met Israelische organisaties die op een of andere manier medeplichtig zouden zijn aan de oorlog. Twee opiniemakers gaan erover met elkaar in debat.
Nee: ‘Uit alles wat ik heb gelezen, blijkt dat veel van deze protesten onderdeel van het probleem zijn geworden’
Een commentaar van NYT-columnist en auteur van From Beirut to Jerusalem Thomas L. Friedman
‘Ik heb me sinds 7 oktober alleen uitgelaten over de gebeurtenissen ter plaatse in het Midden-Oosten, maar dit is te groot geworden om te negeren,’ schrijft Thomas L. Friedman in The New York Times. ‘In het kort: ik vind het hele gebeuren erg verontrustend, omdat deze studenten waarheden verwerpen over hoe de oorlog is begonnen en wat er nodig is om die tot een eerlijk en blijvend einde te brengen.’ Daarmee bedoelt hij niet dat hij de protesten antisemitisch vindt. ‘Ik zou dat woord niet gebruiken in deze context, en ik voel me als Jood ongemakkelijk bij de manier waarop de beschuldigingen van antisemitisme te pas en te onpas worden gebruikt in de kwestie Israël-Palestina. Mijn punt is dat ik een nuchtere pragmaticus ben die in Beiroet en Jeruzalem heeft gewoond en geef om mensen aan beide kanten.’ Tijdens zijn decennialange aanwezigheid in de regio is hij naar eigen zeggen tot een belangrijke conclusie gekomen. ‘De enige rechtvaardige en werkbare oplossing voor deze kwestie zijn twee natiestaten voor twee inheemse volken.’ Zolang je voor die oplossing bent, ongeacht religie, nationaliteit of politieke voorkeur, maak je volgens Friedman deel uit van de oplossing. ‘En als je dat niet bent, ben je deel van het probleem. Uit alles wat ik heb gelezen en gezien, blijkt dat te veel van deze protesten onderdeel van het probleem zijn geworden.’
Friedman geeft hier drie redenen voor.
‘Ten eerste gaat het vrijwel overal over het schandelijke gedrag van Israël, terwijl er een vrijbrief wordt gegeven aan Hamas’ schandelijke schending van het staakt-het-vuren op 7 oktober.’ Friedman benadrukt dat iedereen ontzet zou moeten zijn over de reactie van Israël. ‘Maar als je weigert te erkennen wat Hamas heeft gedaan om dit teweeg te brengen – niet om goed te praten wat Israël heeft gedaan, maar om uit te leggen hoe de Joodse staat Palestijnse mannen, vrouwen en kinderen in omgekeerde richting zo veel leed kan aandoen – ben je gewoon weer een partijdig iemand die olie op het vuur gooit.’
‘Ten tweede, als mensen slogans scanderen als “free Palestine” en “from the river to the sea”, dan roepen ze in wezen op tot het uitwissen van de staat Israël, en niet tot een tweestatenoplossing.’ De studenten beweren in deze gevallen volgens Friedman dat het Joodse volk geen recht op zelfbeschikking of zelfverdediging zou hebben. ‘Ik geloof in een tweestatenoplossing waarbij Israël zich, in ruil voor veiligheidsgaranties, terugtrekt uit de Westelijke Jordaanoever, de Gazastrook en de Arabische gebieden in Oost-Jeruzalem, en waarbij een gedemilitariseerde Palestijnse staat die het principe van twee staten voor twee volkeren aanvaardt, wordt gevestigd in de gebieden die in 1967 werden bezet.’
‘Ik ben zowel intens anti-Hamas als anti-Netanyahu’
In zijn 45-jarige carrière is Friedman het trotst op zijn interview met de Saoedische kroonprins Abdoellah bin Abdoel Aziz in februari 2002. ‘Daarin riep de kroonprins de hele Arabische Liga op om volledige vrede en normalisatie van de betrekkingen met Israël aan te bieden in ruil voor volledige terugtrekking tot de linies van 1967 – een oproep die ertoe leidde dat de Arabische Liga de maand daarop in Beiroet een vredesconferentie hield.’ Het werd het Arabische vredesinitiatief genoemd. ‘En weet je wat de reactie van Hamas was op dat eerste pan-Arabische vredesinitiatief voor een tweestatenoplossing? Na de opening van de vredestop doodde een zelfmoordterrorist 19 mensen en verwondde nog eens 172 mensen in een eetzaal van een hotel in een Israëlische kustplaats. Hamas eiste de verantwoordelijkheid voor de aanslag op.’
Maar hoe zit het dan met het geweld dat Israëlische kolonisten pleegden tegen Palestijnen en met Bibi Netanyahu, die doelbewust Hamas opbouwde en de Palestijnse Autoriteit ondermijnde? ‘Dat geweld en die acties van Netanyahu zijn vreselijk en ook schadelijk voor een tweestatenoplossing. Daarom ben ik zowel intens anti-Hamas als anti-Netanyahu. En als je alleen tegen het ene bent en niet ook tegen het andere, moet je eens wat beter nadenken over wat je roept tijdens je protest of je antiprotest. Want niemand heeft méér gedaan om de vooruitzichten op een tweestatenoplossing te schaden dan de van elkaar afhankelijke Hamas- en Netanyahu-aanhangers.’
De derde reden dat de protesten volgens Friedman onderdeel zijn geworden van het probleem, is dat ze voorbijgaan aan de mening van de Palestijnen in Gaza die de autocratie van Hamas verafschuwen. ‘Hamas lanceerde deze oorlog zonder toestemming van de Gazaanse bevolking en zonder voorbereiding voor Gazanen om zichzelf te beschermen, terwijl Hamas wist dat er een brute Israëlische reactie zou volgen. Dat rechtvaardigt de excessen van Israël niet, maar, nogmaals, het is ook geen vrijbrief voor Hamas.’ Friedman gelooft dat Hamas bereid was om duizenden Gazaanse burgers op te offeren om wereldwijd de steun van de TikTok-generatie te winnen. ‘En dat heeft gewerkt. Een van de redenen waarom het heeft gewerkt is dat te veel mensen in die generatie niet kritisch genoeg nadenken – het resultaat van een campuscultuur die inmiddels veel te veel gaat over wát je moet denken en niet hóé je moet denken.’
‘Dit is geen tijd voor uitsluitingsdenken’
Inmiddels zijn er collegevoorzitters die instemmen met een aantal eisen van de studenten om zo de protesten te kunnen beëindigen. De eisen variëren per instelling, maar over het algemeen willen ze dat er een einde komt aan de oorlog in Gaza, dat de investeringen van deze instellingen openbaar gemaakt worden en dat er niet meer wordt geïnvesteerd in bedrijven die banden hebben met Israël of die anderszins profiteren van de militaire operatie in Gaza. ‘Wat Palestijnen en Israëli’s nu het meest nodig hebben, zijn geen performatieve gebaren, zoals desinvestering, maar betekenisvolle gebaren, zoals effectieve investeringen, bijvoorbeeld in organisaties die het wederzijdse begrip bevorderen. Voorbeelden daarvan zijn de Abraham Initiatives, het New Israel Fund of het prachtige Education for Employment Network of Anera, die een nieuwe generatie zullen helpen om de Palestijnse Autoriteit over te nemen en sterke, niet-corrupte instellingen op te bouwen om een Palestijnse staat te leiden.’
De studentenprotesten werken volgens Friedman dus niet mee aan de oplossing. ‘Dit is geen tijd voor uitsluitingsdenken. Het is tijd voor complexiteit en pragmatisch denken: hoe komen we tot twee natiestaten voor twee inheemse volken? Als je een verschil wilt maken en niet alleen een punt wilt maken, sta daar dan voor, zet je daarvoor in, wijs iedereen af die deze oplossing afwijst en geef een knuffel aan iedereen die haar omarmt.’
Ja: ‘Een protest is altijd ongemakkelijk. Dat is de hele bedoeling van een protest’
Een commentaar van voormalig diplomaat en huidig voorzitter van het Center for American Progress Patrick Hubert Gaspard
‘Ik heb vreedzaam gedemonstreerd. Ik ben burgerlijk ongehoorzaam geweest door overheidsgebouwen te bezetten. Ik heb het de machtigen ongemakkelijk gemaakt. Dat is de hele bedoeling van een protest,’ schrijft Patrick Hubert Gaspard in The Guardian. ‘Als je midden in een demonstratie zit die uitloopt op chaos en geweld, kom je er snel achter of je in staat bent je eigen angst en paniek opzij te zetten en de behoeften van de massa voor ogen te blijven houden.’ Het is hem meer dan eens overkomen. ‘Die spanning heeft me er altijd aan herinnerd dat democratie een keuze is en burgerschap een fullcontactsport.’
‘De protesten van studenten en de reacties daarop van universiteiten en ordehandhavers domineren de media en hebben de Amerikaanse politiek opgeschrikt aan het begin van dit belangrijke verkiezingsseizoen.’ Taferelen van tentenkampen, zingende activisten en bezette gebouwen doen denken aan het activisme van eerdere generaties, dat volgens Gaspard een onuitwisbare invloed op de cultuur heeft gehad.
‘Politici, wier beleid uiteindelijk het doelwit is van deze demonstraties, hebben de haatzaaiende uitspraken van enkele marginale figuren verward met het doel van een hele beweging, die gericht is op het vergroten van het bewustzijn over een bloedig conflict dat tienduizenden onschuldigen het leven heeft gekost en een humanitaire crisis heeft veroorzaakt voor meer dan een miljoen mensen.’ Volgens Gaspard moeten universiteiten en bekende mensen een stapje terug doen en nadenken over wat er nu kan worden gewonnen, of juist onherroepelijk verloren kan gaan. ‘En jonge activisten moeten nadenken over hun verantwoordelijkheid om de beweging duurzaam en inclusief te maken, zonder hun blik af te wenden van de benarde toestand van de echte slachtoffers: zowel de Israëli’s die hebben geleden onder een gruwelijke terreurdaad als de Palestijnen die nog steeds lijden onder een gewetenloze en onmenselijke collectieve bestraffing.’ Gaspard benadrukt dat het recht om te demonstreren en het recht op veiligheid twee belangrijke pijlers zijn van elke democratie. ‘Hoewel wetteloosheid en geweld moeten worden aangepakt – en antisemitisme en islamofobie niet kunnen worden getolereerd – is er een reëel gevaar dat het eenzijdig typeren van deze protesten en de harde sancties die volgden op daden van vreedzaam verzet tot gevolg hebben dat een kritisch platform van afwijkende meningen wordt gesmoord, terwijl dat nodig is voor de bevordering van de democratie.’
‘In álle gevallen waren die verstoring en die ontwrichting juist de bedoeling’
‘Ik heb vreedzaam geprotesteerd en het de machtigen ongemakkelijk gemaakt, terwijl ik mijn onvrede uitte te midden van een vreedzame maar geëngageerde ordeverstoring,’ schrijft de voormalig diplomaat. ‘Maar in álle gevallen waren die verstoring en die ontwrichting juist de bedoeling.’ Gaspard heeft dit naar eigen zeggen gedaan ‘volgens de goeie ouwe Amerikaanse traditie van de “good trouble”’, een term van wijlen mensenrechtenactivist John Lewis.
‘Sommige burgers hebben toegang tot beleidsmakers omdat ze politieke donaties kunnen gebruiken als middel om belangen te behartigen. Anderen hebben de mogelijkheid om het publiek te bereiken via de media of kunnen invloed uitoefenen in wetenschappelijke kringen door schenkingen aan universiteiten,’ schrijft hij. ‘Maar voor de overgrote meerderheid die maatschappelijk geëngageerd is, is het recht om te demonstreren veel meer dan een correct gespreksonderwerp voor politici; als we de belofte van een heuse participatiedemocratie willen waarmaken, is het is net zo essentieel als het stemrecht.’
Als immigrant uit een autoritaire samenleving en een trotse activist is Gaspard zich naar eigen zeggen maar al te goed bewust van de relatie tussen ongecontroleerde staatsmacht en geweld. En juist daarom is hij verontrust door de niet-onderzochte beweringen tegen deze studenten, die hen in verband brengen met terrorisme, buitenlandse agenten en opruiers van buitenaf. ‘Ik ben gealarmeerd door oproepen van vooraanstaande Democraten en Republikeinen voor toezicht op en onderzoek naar studenten door de FBI.’ Hij wijst er ook op dat tientallen wetgevende instanties wetsvoorstellen hebben ingediend om straatblokkades aan te merken als terreurdaden. ‘Dit is verontrustend, en het doet denken aan de donkerste momenten uit de geschiedenis.’
‘Ik wist dat die bewegingen niet zouden moeten wachten op de goedkeuring van de mensen met macht’
‘Er is een hoge dosis moed en een flinke scheut radicale naïviteit nodig om de confrontatie met het regeringsbeleid aan te gaan,’ schrijft Gaspard. Daar heeft hij zelf ervaring mee. ‘Ik herinner me de hartkloppingen toen ik op bruggen vóór het verkeer ging staan om op te komen voor hardwerkende mensen die tot armoede waren veroordeeld. En ik weet nog hoe bang ik was toen ik de knuppel moest ontwijken van een paniekerige politieagent die niet voorbereid was op de emoties van een menigte die demonstreerde tegen onverdraagbaar politiegeweld. Terwijl ik tranen van wanhoop en panische angst bedwong, heb ik moeten vluchten voor de rondvliegende stenen en flessen van opruiers die infiltreerden in demonstraties die ik had helpen organiseren. Ik kan nog steeds de golf van trots voelen, dertig jaar nadat het Amerikaanse Congres na onze protesten, arrestaties en, ja, bezettingen op onze universiteiten eindelijk aan de juiste kant van de geschiedenis was gaan staan met de goedkeuring van sancties tegen apartheid in Zuid-Afrika.’
Het is voor Gaspard door de jaren heen duidelijk geworden: ‘Bewegingen slagen alleen als ze een ontwrichtende kracht hebben. ‘Ik wist dat die bewegingen niet zouden moeten wachten op de goedkeuring van de mensen met macht.’’ Het verhaal van de Amerikaanse vooruitgang is volgens Gaspard juist een verhaal van burgerlijke ordeverstoring en geuite onvrede. ‘Maar het is voor mij ook altijd duidelijk geweest dat ontwrichting gepaard moet gaan met dialoog.’ Hij geeft als voorbeeld de dialoog die werd aangegaan door Arabische en Joodse studenten aan de Universiteit van Wisconsin-Madison, met lid van het Huis van Afgevaardigden Ro Khanna. ‘Ze bevroegen onbehaaglijke aannames over elkaar en stelden uitdagende vragen over de geschiedenis. Ze gingen van protest naar participatie en begrepen dat oplossingen ver weg lagen, maar het werk waard waren.’
De protesten zijn volgens Gaspard belangrijk. ‘Demonstreren is nooit gemakkelijk, nooit comfortabel en vaak onpopulair. Maar het doorbreken van onverschilligheid en het aandurven van ordeverstoringen is een manier om actief te kiezen voor democratische waarden.’
