Ook Russen gaan in Georgië op straat op tegen de ‘Russische wet’

Russische emigranten hebben zich in Georgië aangesloten bij het protest tegen het omstreden wetsvoorstel tegen ‘buitenlandse agenten’, dat de toetredingskansen van Georgië tot de EU op het spel zet. ‘Ik kan niet anders dan naar buiten gaan. Mijn morele kompas eist het.’

Anton graait in zijn rugzak en haalt er een plastic bril en een dun stoffen gezichtsmasker uit, dat moet dienstdoen als bescherming tegen traangas en pepperspray.

Die nacht, net als de nacht ervoor, was de vierendertigjarige Russische emigrant en zelfbenoemde politiek activist van plan om tot het aanbreken van de dag samen met Georgische demonstranten buiten te blijven om solidariteit te tonen tegen wat hij ziet als een mogelijke ‘dictatuur’ in Russische stijl. Die zou in Georgië kunnen ontstaan als het parlement van het land een controversieel wetsvoorstel over ‘buitenlandse invloed’ zou goedkeuren.

In een interview met Moscow Times op donderdagavond in het centrum van Tbilisi vertelt Anton, die zijn achternaam niet wil noemen uit angst problemen te krijgen met de Georgische autoriteiten, dat hij van plan is door te gaan tot de protesten voorbij zijn.

‘Ik kan niet anders dan naar buiten gaan,’ zei hij. ‘Mijn morele kompas eist het.’ 

Elke avond sluit hij zich aan bij tienduizenden Georgiërs die nu al meer dan twee weken in het hele land de straat op gaan om te protesteren tegen wetgeving die organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit het buitenland halen, verplicht om zich te identificeren als ‘buitenlandse agenten’. De regerende Georgische Droom-coalitie beweert dat dergelijke wetgeving een noodzakelijke transparantiemaatregel is, maar critici zeggen dat het een facsimile is van repressieve wetten in Rusland.

Mooie toekomst

Ook veel andere leden van de omvangrijke Russische diasporagemeenschap in Tbilisi hebben tegen het wetsvoorstel gedemonstreerd. Ondanks mogelijke juridische risico’s in de toekomst willen ze zich verzetten tegen deze maar al te vertrouwde sporen van autoritarisme.

De aanhoudende protesten hebben een ongemakkelijke vraag opgeroepen: is dit de tijd en plaats om je uit te spreken? De meningen hierover lopen uiteen. Degenen die het wel doen, houden zich toch liever gedeisd.

Veel mensen in de diasporagemeenschap kiezen er ook voor om gewoon weg te blijven, zegt Alexander, een zesendertigjarige Russische emigrant in Tbilisi die alleen zijn voornaam wil gebruiken omdat hij bang is voor mogelijke represailles van de Russische autoriteiten.

‘Het is ingewikkeld,’ verwoordt hij zijn eigen gedachten over het bijwonen van de protesten als een Russische burger. ‘Ik wil geen bedrieger zijn voor het Georgische volk.’ 

Toch werd hij nieuwsgierig toen een Georgische vriend hem vroeg of hij eerder deze week een demonstratie wilde bijwonen. Aanvankelijk ging hij alleen om te observeren, zei hij, maar hij liet zich uiteindelijk toch meeslepen in de emotie van het moment.

‘Het is een soort collectieve overtuiging dat Georgië een mooie toekomst in de Europese Unie verdient,’ zegt hij over de stemming tijdens het protest. Het lijkt erop dat de demonstraties nog wel even doorgaan en Alexander is van plan te blijven deelnemen.

Toch weten hij en anderen dat ze mogelijk juridische problemen riskeren. Georgië heeft een liberaal toegangsbeleid voor buitenlanders, waaronder Russen, die een jaar in het land mogen verblijven zonder visum. Maar hun toegang hangt soms af van de grillen van de autoriteiten, die hen op elk moment de toegang kunnen weigeren.

En dan hebben we het nog niet eens over de voortdurende angst van Russen voor de veiligheid van hun geliefden thuis als ze zichtbaar actief zijn in de politiek, zelfs als ze in het buitenland zijn.

De Georgiërs lijken Russische emigranten te verwelkomen – zelfs aan te moedigen – om deel te nemen

Moskou lijkt de protesten in het Zuid-Kaukasische land dan ook nauwlettend in de gaten te houden. ‘Georgië is ons buurland. Het is in ons belang dat de situatie in Georgië stabiel en voorspelbaar is,’ vertelde Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov begin april aan verslaggevers.

De voorzitter van de Staatsdoema, Vjatsjeslav Volodin, herhaalde de retoriek van de Georgische Droom in een duidelijke poging om de demonstranten in diskrediet te brengen. Hij schreef op 18 april op Telegram dat ‘[degenen] die zich verzetten tegen de goedkeuring van de wet duidelijk handelen in het belang van een andere staat, en niet bepaald in het belang van hun eigen land’.

Toch lijken de waarschuwingen uit Moskou weinig invloed te hebben op de beslissing van Russische emigranten om de protesten bij te wonen.

Bij een demonstratie voor het Georgische parlementsgebouw op 20 april ontvouwde een groep Russische vrouwen een paars spandoek met een eenvoudige boodschap in het Engels: ‘Deze wet is aangenomen in Rusland’, verwijzend naar Ruslands eigen ‘buitenlandse agenten’-wet uit 2012.

Ze hadden ook borden bij zich waarop de verwoestende effecten van de wet werden gehekeld. ‘Daarom hebben een miljoen Russen [het land] verlaten,’ stond op een bord. ‘Daarom duurt de oorlog [in Oekraïne] nu al twee jaar,’ stond op een ander.

Een van de deelnemers aan die demonstratie was Ekaterina, dertig, die ons eveneens verzocht haar achternaam niet te gebruiken. Ze vertelt dat ze vooral deelnam om duidelijk te maken hoe soortgelijke wetgeving mensen in andere landen, waaronder Rusland, heeft geschaad.

‘Ik begrijp heel goed hoe Georgiërs zich voelen bij de mogelijkheid dat hen dit overkomt,’ zei ze. ‘En ik wil hen echt steunen.’

De Georgiërs zelf lijken Russische emigranten te verwelkomen – zelfs aan te moedigen – om deel te nemen.

‘Fuck Ruzzia’

Toen hem tijdens de demonstratie van donderdag werd gevraagd of hij vond dat Russen de aanhoudende demonstraties in Georgië moesten bijwonen, zei de twintigjarige demonstrant Archil Tumanisjvili dat hij vond van wel. ‘Als ze zijn gevlucht voor het Russische regime, dan wel,’ zei hij. ‘Anders betekent het dat ze dit land alleen maar gebruiken als schuilplaats.’

Russen hebben een koud onthaal gekregen in Georgië sinds ze massaal de grens overstaken nadat het Kremlin in september 2022 een ‘gedeeltelijke’ militaire mobilisatie aankondigde.

Zelfs op de belangrijkste protestlocatie langs Tbilisi’s hoofdstraat Rustaveli Avenue wemelt het van de signalen van anti-Russisch sentiment. Op muren en trottoirs staat ‘Fuck Ruzzia’. Ook hebben Georgiërs de slogan ‘Nee tegen de Russische wet!’ overgenomen als hun belangrijkste boodschap tijdens de demonstraties.

Ekaterina vertelt dat ze vorig jaar één moment van anti-Russisch sentiment heeft meegemaakt tijdens protesten tegen een eerdere versie van de ‘buitenlandse invloed’-wet – die de Georgische Droom na massale demonstraties weer op de lange baan schoof –, maar dat de stemming onder de Georgiërs dit keer allesbehalve vijandig is.

‘Ook als ze horen dat we Russisch spreken, zoeken ze gewoon toenadering,’ zegt ze. Ze voegt eraan toe dat ze denkt dat sommige Russische emigranten vinden dat het niet aan hen is om zich te bemoeien met de interne aangelegenheden van een ander land.

Maar op basis van haar ervaring denkt ze dat ‘Georgiërs die komen protesteren niet zullen zeggen dat wij geen moreel recht hebben om samen met hen op Rustaveli te staan’. Ze voegt eraan toe: ‘Maar dat is wel wat de Russen vinden.’