Elke week pluist de redactie van 360 een actuele gebeurtenis voor je uit aan de hand van de internationale pers. Deze week kijken we naar de diplomatieke spanningen tussen Frankrijk en Algerije. Vorige week zetten beide landen elkaars diplomaten uit, waardoor de toch al gespannen relatie verder verslechterde. Wat is er precies gebeurd en hoe past dit in de complexe geschiedenis tussen deze twee landen?
Wat gebeurde er vorige week?
De diplomatieke betrekkingen tussen Frankrijk en Algerije zijn vorige week sterk verslechterd na wederzijdse uitzettingen van diplomaten. Frankrijk kondigde op dinsdag 15 april aan twaalf Algerijnse diplomatieke en consulaire medewerkers te zullen uitwijzen en riep zijn ambassadeur terug uit Algiers. Dit gebeurde slechts een dag nadat Algerije twaalf Franse diplomaten had bevolen binnen 48 uur het land te verlaten, aldus Al Jazeera.
Het Franse staatshoofd probeerde de situatie aanvankelijk te bagatelliseren, schrijft Le Matin d’Algérie. ‘Toen bleek dat de Algerijnse autoriteiten niet op hun besluit terugkwamen om de diplomaten uit te zetten, verhardde de Franse toon.’ Het Palais de l’Élysée verklaarde op zijn beurt dat ‘de Algerijnse autoriteiten verantwoordelijk zijn voor een plotselinge verslechtering van onze bilaterale betrekkingen.’ De Franse minister van Buitenlandse Zaken, Jean-Noël Barrot, die begin april nog naar Algiers reisde in een poging de betrekkingen te herstellen, stelde dat Algerije ‘gekozen heeft voor escalatie’.
Volgens Le Monde begon deze ruzie met de arrestatie van een medewerker van het Algerijnse consulaat in een Parijse buitenwijk op 11 april. De aanhouding – het is de eerste keer dat Frankrijk een Algerijnse consulaire medewerker heeft gearresteerd – maakte deel uit van een onderzoek naar de ontvoering van de influencer Amir Boukhors. Boukhors, beter bekend als Amir DZ, is een prominente criticus van de Algerijnse regering, met meer dan een miljoen volgers op TikTok. Hij woont sinds 2016 in Frankrijk en kreeg in 2023 politiek asiel. Boukhors werd een dag na de ontvoering weer vrijgelaten.
Het Algerijnse ministerie van Buitenlandse Zaken hekelde de arrestatie van een medewerker van zijn consulaat als ‘onaanvaardbaar en onverdedigbaar’ en beloofde dat het ‘niet onbeantwoord zou blijven’, aldus The New Arab.
‘Deze breuk is het resultaat van een complot, een opzetje van extreemrechts in Frankrijk’, schrijft het Algerijnse proregeringsdagblad L’Expression. ‘Hoewel beide staatshoofden een vreedzame relatie nastreven, worden betrekkingen telkens geschaad door incidenten die de Franse minister van Binnenlandse Zaken aanwakkert.’ Volgens het blad markeren deze gebeurtenissen een nieuw dieptepunt in de toch al gecompliceerde Frans-Algerijnse relaties.
Wat ging eraan vooraf?
Sinds de zomer van 2024 zit de relatie in een vrije val. Volgens Le Monde heeft dat te maken met drie grote gebeurtenissen. De eerste grote klap kwam op 30 juli, toen Macron in een brief aan de Marokkaanse koning steun uitsprak voor Marokko’s claim op de Westelijke Sahara, een gebied dat grotendeels door Marokko wordt bezet. Frankrijk had zich hierover eerder altijd terughoudend opgesteld, maar sprak nu expliciet van een Marokkaans autonomieplan als ‘enige serieuze oplossing’. Voor Algerije, dat juist de onafhankelijkheidsbeweging Polisario steunt, kwam dit als een klap in het gezicht. Het land riep zijn ambassadeur in Parijs terug en verweet Macron gebrek aan respect. Algerije was in het bijzonder boos omdat de stem van Frankrijk als permanent lid van de VN-veiligheidsraad veel gewicht in de schaal legt, voegt Deutsche Welle toe.
Na de Franse erkenning van de Westelijke Sahara liepen de spanningen met Algerije op, met name over immigratie en de behandeling van Algerijnse onderdanen die een OQTF (bevel om het Franse grondgebied te verlaten) hebben ontvangen.
Dit bleek ook toen er in januari 2025 tumult ontstond rondom enkele controversiële Algerijnse influencers die in Frankrijk gevestigd waren. De Franse minister van Binnenlandse Zaken, Bruno Retailleau, reageerde agressief en zette in reactie hierop een van hen op 9 januari uit. De Algerijnse autoriteiten accepteerden de influencer echter niet op hun grondgebied en stuurden hem uiteindelijk dezelfde dag nog terug naar Parijs.
Volgens The New Arab heeft de mesaanval in Mulhouse in februari 2025, die werd uitgevoerd door een Algerijn tegen wie al meerdere uitzettingsbevelen liepen, de huidige crisis verder aangewakkerd. ‘De aanval deed het migratiedebat in Parijs opnieuw oplaaien. Conservatieve ministers riepen op tot opschorting van de migratieovereenkomst uit 1968, die het verkeer van Algerijnse onderdanen en diplomaten vergemakkelijkt.’
En dan is er nog de zaak van schrijver Boualem Sansal. Hij werd in maart in Algerije tot vijf jaar cel veroordeeld omdat hij in een Frans radicaal-rechts tijdschrift had gesuggereerd dat een deel van Algerije eigenlijk Marokkaans zou zijn. De Franse regering sprak zich publiekelijk uit tegen zijn veroordeling, maar de Algerijnse autoriteiten zagen de zaak juist als een manier om hun controle en soevereiniteit te onderstrepen, aldus Le Monde. Een gratieverlening leek even in zicht, maar de hernieuwde spanningen maken die kans nu weer klein.
Na een periode van grote spanningen bereikten de president van Algerije Abdelmadjid Tebboune en zijn Franse ambtgenoot Emmanuel Macron eind maart via een telefoongesprek een akkoord om de banden te herstellen en de diplomatieke samenwerking nieuw leven in te blazen. Begin april bracht de Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Noel Barrot een bezoek aan Algiers, waar hij tijdens zijn ontmoeting met president Tebboune het ‘begin van een nieuwe fase’ in de betrekkingen tussen de twee landen toejuichte. ‘De ontwikkelingen van vorige week suggereren echter dat de toenadering van korte duur was. Parijs en Algiers lijken nu klaar voor een nieuwe diplomatieke botsing, die beide partijen niet snel zullen oplossen,’ analyseert The New Arab.
Wat betekent dit voor de toekomst?
‘De Frans-Algerijnse relatie is zo complex dat ze met geen enkele andere te vergelijken is’, schrijft Le Monde. ‘Door de verstrengeling van koloniaal verleden en economische en strategische belangen is de band tussen Frankrijk en Algerije inherent moeilijk te reguleren.’ Daarnaast is Frankrijk de thuisbasis van een enorme Algerijnse diaspora – volgens sommige tellingen hebben bijna een miljoen Franse burgers de Franse en Algerijnse nationaliteit en nog eens enkele miljoenen inwoners zijn van Algerijnse komaf. ‘Aan de ene kant fungeert de Algerijnse diaspora in Frankrijk als een brug tussen de samenlevingen; aan de andere kant is het een bliksemafleider in de Franse binnenlandse politiek, vaak weerspiegeld in debatten over immigratie, integratie en nationale identiteit’, schrijft Hafed Al-Ghwell, Senior Fellow en directeur van de North Africa Initiative aan Johns Hopkins University en voormalig adviseur bij de Wereldbank, in Arab News.
Tewfik Hamel analyseert in Middle East Eye hoe gevoelig de relatie tussen Frankrijk en Algerije ligt. ‘In Frankrijk gebruiken politici over het hele spectrum de Algerijnse kwestie en migratie om nationalistische sentimenten aan te spreken. In Algerije dient kritiek op Frankrijk ook om de nationalistische ideologieën te versterken en om de aandacht af te leiden van interne uitdagingen, zoals politieke en economische stagnatie.’ Volgens hem zitten de twee landen nu vast in een neerwaartse spiraal. ‘De koloniale geschiedenis blijft een lange schaduw werpen over het heden. Voor elke vorm van duurzame verzoening is een openhartige afrekening met het verleden nodig, een hernieuwde blik op gedeelde belangen en het loskoppelen van geschiedenis en politiek. Alleen dan kunnen de twee naties een relatie smeden die gebaseerd is op gelijkheid, respect en een gedeelde lotsbestemming.’
Maher Mezahi in Africa is a Country ziet ook mogelijkheden voor het verbeteren van de Frans-Algerijnse relatie, maar geeft vooral Frankrijk hierin de verantwoordelijkheid. ‘Zolang Frankrijk niet de fundamentele problemen van extreemrechtse ideeën in haar samenleving aanpakt en de politiek leiders geen blijk geven van meer politieke durf, is een herhaling van conflicten slechts een kwestie van tijd.’
Volgens Hafed Al-Ghwell in Arab News ligt de verantwoordelijkheid bij beide landen. ‘Echte normalisatie zou een niveau van vertrouwen en wederzijds begrip vereisen dat eenvoudigweg niet bestaat.’ In plaats daarvan blijven beide regeringen in wezen gevangenen van de geschiedenis en de politiek. ‘Frankrijk kan zich niet verontschuldigen voor het verleden zonder thuis een vuurstorm te ontketenen. Aan de andere kant kan de Algerijnse regering, die wordt gedomineerd door de oude militair-politieke elite, haar revolutionaire verhaal niet loslaten en Frankrijk niet plotseling vergeven. Elke Algerijnse leider die te dicht bij Parijs staat, loopt het risico door zijn rivalen thuis als verrader te worden bestempeld.’ Zo creëert de status quo, hoe frustrerend ook, volgens hem ‘een vreemde vorm van stabiliteit’.
Het is volgens hem dus ook niet zo dat er een definitieve breuk in het verschiet ligt. ‘De twee landen zijn te sterk met elkaar verweven om volledig van elkaar los te komen. De bilaterale handel bedraagt jaarlijks bijna 12 miljard euro en groeit nog steeds. Daarnaast is er de wederzijdse afhankelijkheid op het gebied van energie.’ Bovendien blijven de banden tussen het Franse en Algerijnse volk op veel niveaus sterk, zoals blijkt uit familiebanden, culturele affiniteit en de gedeelde taal. ‘Een volledige verbreking van de betrekkingen zou destructief zijn en beide landen weten dat.’
