Al duizend dagen geen onderwijs meer voor Afghaanse vrouwen

Het is voor vrouwen in Afghanistan al duizend dagen verboden om onderwijs te volgen na de basisschool, het wordt ze nagenoeg onmogelijk gemaakt om te werken en zonder begeleiding een bezoekje aan het park brengen mag niet. Tot hun grote frustratie blijft het wachten op tussenkomst van de internationale gemeenschap vergeefs.

Voordat de taliban op 15 augustus 2021 weer aan de macht kwamen in Afghanistan, studeerde Amal rechten in Kaboel. Haar droom was om ‘een groot journalist’ te worden. Slechts een maand later, toen fundamentalisten meisjes boven de twaalf jaar het recht op onderwijs ontnamen, begon de vierentwintigjarige universiteitsstudente, die haar echte naam verbergt, samen met andere vrouwen op straat te demonstreren. Ook richtte ze thuis een clandestiene school op. 

Zeven maanden geleden, vertelt ze via WhatsApp, braken de taliban bij haar thuis in en dreigden ze haar en haar familie te vermoorden. Daarna gaven ze haar zweepslagen. Amal stuurt foto’s van haar armen vol blauwe plekken. De activiste bracht donderdag, de duizendste dag sinds de taliban tienermeisjes verbood om te studeren, door in totale eenzaamheid, opgesloten in de kleine kamer waar ze woont, ondergedoken. Amal – die littekens op haar been heeft van het geweld – heeft het gevoel dat de Afghaanse meisjes er alleen voor staan; dat de internationale gemeenschap ‘niets voor hen doet’.

Normalisering

Ze verwijst naar concrete daden, niet naar woorden, waarmee de internationale gemeenschap in deze bijna drie jaar kwistig is geweest. Niet alleen heeft ze de taliban niet gedwongen om ook maar een van hun verboden voor vrouwen terug te draaien, maar sommige buurlanden van Afghanistan, evenals Rusland en vooral China – dat officieel de ambassadeur van de fundamentalisten heeft ontvangen – nemen stappen in de richting van erkenning van hun regering. Zelfs de VN hebben onlangs degenen die zij definieert als ‘de facto Afghaanse autoriteiten’ uitgenodigd om deel te nemen aan de derde internationale conferentie over Afghanistan, die op 30 juni en 1 juli in Doha (Qatar) wordt gehouden.

Dit tot groot ongenoegen van kleine groepen Afghaanse vrouwen, die protesteren tegen wat de deskundigen van de VN zelf ‘genderapartheid’ noemen. Deze vrouwen vrezen dat er stappen worden gezet in de richting van de normalisering van de taliban. De eenzaamheid en opsluiting van Afghaanse vrouwen zijn van dien aard dat deze activisten alleen kunnen protesteren door zichzelf met bedekt gezicht en spandoeken in de hand in hun huis te fotograferen. De dappersten onder hen wagen zich soms aan kleine straatdemonstraties, die zonder uitzondering hardhandig worden onderdrukt.

Donderdag werd door kinderorganisatie Unicef van de Verenigde Naties de verjaardag van duizend dagen zonder voortgezet onderwijs voor Afghaanse meisjes aangegrepen om een ander rond getal onder de aandacht te brengen: de 3000 uur onderwijs die 1,5 miljoen jongeren van het land in die tijd hadden moeten krijgen en waarvan het verlies hun toekomstige autonomie bedreigt. Maar dat eerste spervuur, in september 2021, werd gevolgd door vele andere. Niet alleen tegen onderwijs, maar ook tegen het recht van Afghaanse vrouwen om te werken, hun vermogen om zich vrij te bewegen en zelfs om zich te uiten. De meest recente aanval is onlangs bekendgemaakt door de hoogste leider van de taliban, Haibatullah Akhundzada, die aankondigde dat het salaris van alle vrouwen in het land wordt beperkt tot een schamele 5000 afghani’s (ongeveer 65 euro), ongeacht leeftijd, functie, ervaring en opleiding.

In Afghanistan zijn er geen vrouwelijke politieagenten, rechters, parlementsleden, advocaten, ambtenaren of journalisten meer. Op de zeer lange lijst van banen die voor vrouwen verboden zijn, staan ook banen bij ngo’s en VN-agentschappen, met een paar uitzonderingen in de gezondheidszorg en het onderwijs, zoals leerkracht in het basisonderwijs, een opleiding die meisjes nog wel kunnen volgen. Dat geldt niet voor middelbaar en hoger onderwijs. In december 2022 verboden de taliban Afghaanse meisjes om aan de universiteit te studeren. In april 2023 sloten ze de privéacademies waar veel meisjes talen of wiskunde studeerden, naast andere vakken die op een lijst van ‘ongeschikte’ vakken voor vrouwen staan vermeld.

Afghaanse meisjes, en dus ook hun jonge kinderen, mogen niet reizen zonder mannelijke voogd en mogen niet naar kinderspeelplaatsen of natuurparken. Ze mogen ook niet naar sportscholen, openbare toiletten of zelfs picknicks in de openbare ruimte. Fundamentalisten hebben kappers en schoonheidssalons gesloten en hun verboden om radio-uitzendingen te beluisteren. Het in New York gevestigde Committee to Protect Journalists meldde in april dat drie journalisten waren gearresteerd omdat ze telefoontjes van vrouwelijke luisteraars hadden aangenomen.

Zonder opleiding en zonder uitzicht op een baan is het lot van veel van deze tienermeisjes bezegeld

Alleen al tussen juni 2023 en maart 2024 heeft het ‘verstikkende regime’ dat Afghanistan regeert 52 verordeningen aangenomen die de rechten van vrouwen en meisjes in het land ondermijnen, beschrijft een rapport van de speciale VN-rapporteur voor de mensenrechten in Afghanistan, Richard Bennett.

Eind maart kondigde Amir Ajundzadah op de publieke omroep van het land het zoveelste ernstige besluit tegen Afghaanse vrouwen aan: de herinvoering van openbare geseling en steniging van vrouwen voor overspel. Sahar Fetrat, een Afghaanse onderzoeker bij Human Rights Watch, zei destijds tegen The Guardian dat de passiviteit van de internationale gemeenschap de verklaring is voor deze aankondiging. Volgens haar hebben de taliban hun ‘draconische regels’ één voor één uitgeprobeerd en hebben ze, toen ze zagen dat niemand hen ‘ter verantwoording’ riep, de ‘systematische en wijdverspreide vervolging’ van vrouwen en meisjes, zoals het in het rapport van de speciale VN-rapporteur heet, aangescherpt.

‘We blijven hopen dat de internationale gemeenschap uiteindelijk de daad bij het woord zal voegen’, benadrukt het rapport, waarin wordt aanbevolen om het taliban-regime voor het Internationaal Gerechtshof van de VN te dagen wegens misdaden tegen de menselijkheid in de vorm van ‘systematische en wijdverspreide schendingen van de fundamentele rechten’ van Afghaanse vrouwen, die ‘gevangenzitten’ in een ‘systeem van onderdrukking, repressie en geweld’.

Lot

Zahra, eveneens een fictieve naam, is zestien en studeerde Engels aan een centrum dat onlangs weer werd geopend, maar door de taliban drie weken geleden opnieuw gesloten. Het meisje kan zelfs geen naaicursus meer volgen omdat de lerares zo bang is voor de radicalen dat ze ermee is gestopt, vertelt haar tante, die in ballingschap in België woont, per telefoon. ‘Zahra is heel intelligent en wilde dokter worden,’ zegt haar tante. Nu is ze ‘erg depressief’. Net als veel van haar leeftijdsgenoten, aldus het rapport van de VN-rapporteur, dat waarschuwt voor een toename van ‘zelfmoordgedachten’ onder jonge Afghaanse meisjes.

Zonder opleiding en zonder uitzicht op een baan is het lot van veel van deze tienermeisjes bezegeld. Internationale organisaties waarschuwen voor het directe verband tussen vroegtijdig schoolverlaten, gedwongen huwelijken en het krijgen van kinderen op jonge leeftijd – een risicofactor voor moeder- en kindersterfte – en het voortbestaan van armoede. De kinderen van veel van deze meisjes, die door de taliban ‘dom’ worden gehouden, staat hetzelfde ellendige lot te wachten. De jaarlijkse economische kosten van het verbod voor Afghaanse meisjes om te werken worden door het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties (UNDP) geschat op 934 miljoen euro, 5 procent van het bbp van het land. Ondertussen blijven de fundamentalisten proberen om het Pasjtoen-gezegde dat vrouwen alleen hun huis mogen verlaten om naar het graf te gaan, werkelijkheid te laten worden.

Vanuit haar schuilplaats in Kaboel betreurt Amal het feit dat op de schending van vrouwenrechten niet alleen geen interventie van de internationale gemeenschap volgde, maar dat de taliban deze bovendien inzet als chantagemiddel om ‘hun politieke doelen’ te bereiken. Het eerste doel is erkend te worden als de legitieme heersers van Afghanistan. Er zijn, naast China, al andere landen die zich bereid tonen het gesprek aan te gaan.