Elke week pluist de redactie van 360 een actuele gebeurtenis voor je uit aan de hand van de internationale pers. Deze week kijken we naar Frankrijk, waar een verkrachtingszaak het land in zijn greep houdt. Wat betekent dit voor het debat over seksueel geweld in Frankrijk?
Buiten de grenzen is exclusief voor abonnees. Heb je deze nieuwsbrief doorgestuurd gekregen en wil je blijven lezen? Neem dan een (proef)abonnement – tijdelijk al vanaf € 1,50 per maand – op 360 Magazine.
Wat zijn de hoofdlijnen van de zaak rond Gisèle Pélicot?
In het gerechtshof van Avignon is op 2 september 2024 een proces van start gegaan dat het land op zijn kop heeft gezet. De 71-jarige Dominique Pélicot en vijftig andere mannen staan terecht voor de verkrachting van de inmiddels 72-jarige Giselèle Pélicot. Dominique Pélicot wordt ervan beschuldigd zijn toenmalige echtgenote tussen 2011 en 2020 systematisch te hebben gedrogeerd en verkracht, en via het internet mannen te hebben geronseld om zijn vrouw te misbruiken. Op 2 november 2020 werd Gisèle Pélicot door de politie geconfronteerd met beeldmateriaal dat het misbruik documenteerde. Het stel was vijftig jaar getrouwd en kreeg drie kinderen en zeven kleinkinderen.
Het proces is onder meer uitzonderlijk omdat Gisèle Pélicot ervoor koos af te zien van het recht op anonimiteit. ‘De schaamte is niet aan ons, maar aan hen’, verklaarde zij volgens Le Parisien, die eraan toevoegt dat de vrouw inmiddels tot feministisch icoon is verheven. Volgens The New York Times heeft Gisèle Pélicot door het publieklijk maken van de zaak ‘niet alleen een blik geworpen op haar eigen geruïneerde leven en het juridische proces rond verkrachting, maar ook op de gewone, alledaagse profielen van de beschuldigde mannen.’ De verdachten zijn tussen de 26 en 74 jaar oud. De meeste van hen hebben geen strafblad en velen van hen zijn getrouwd en hebben kinderen.
Gisèle Pélicot arriveert op 17 september 2024 bij de rechtbank in Avignon om een zitting bij te wonen in het proces tegen haar voormalige partner, Dominique Pélicot. – © Alain Robert / SIPA
Tot nu toe hebben vijftien mannen, inclusief Dominique Pélicot, schuldig gepleit. Volgens The New York Times betwisten de meeste andere verdachten niet dat ze seks hebben gehad met het slachtoffer, maar zeggen ze niet te hebben geweten dat het om verkrachting ging. ‘In plaats daarvan zeggen ze dat ze er door haar man werden ingeluisd voor een speelse trio-ontmoeting, en dat ze verteld werd dat Gisèle deed alsof ze sliep of een variatie daarop.’ Sinds 2 september zijn 36 van de 51 mannen voor de rechter verschenen, deze week worden acht nieuwe verdachten opgevoerd. Alle verdachten hangt een maximale gevangenisstraf van 20 jaar boven het hoofd. Het vonnis wordt 20 december verwacht.
Welke directe maatschappelijke reacties heeft deze zaak opgeroepen?
De zaak heeft geleid tot grootschalige steunbetuigingen. Gisèle Pélicot wordt dagelijks bij aankomst bij de rechtbank door tientallen mensen met applaus verwelkomd – een zeldzaam fenomeen bij rechtszaken, aldus Le Monde. Het applaudisseren gebeurt sinds 17 september, de dag waarop Dominique Pélicot voor het eerst werd gehoord. Het proces wordt gehouden in de Voltairezaal, de grootste in het gerechtsgebouw in Avignon, en blijkt volgens Le Monde al sinds de allereerste dag van het proces te klein voor het publiek dat erop af komt. De rechtszaal is gesloten voor het publiek, dat vanuit een aangrenzende zaal de procedure kan volgen. ‘Er kunnen zestig mensen terecht in de zaal, en elke dag staan er twee keer zoveel mensen in de rij om binnen te komen – de overgrote meerderheid daarvan zijn vrouwen.’
Halverwege september vonden er demonstraties plaats in dertig Franse steden, evenals in Brussel en Luik. Sommige demonstranten hielden borden omhoog met daarop een gestileerd portret van Gisèle Pélicot, getekend door de Belgische kunstenares Aline Dessine, die ‘uit solidariteit’ afstand had gedaan van alle rechten op de afbeelding. ‘Zolang de afbeelding wordt gebruikt om Gisèle Pélicot te steunen, kun je ermee doen wat je wilt’, vertelde ze haar volgers op het sociale media platform TikTok, volgens The Guardian. Het Engelse dagblad haalt ook acties aan in Australië, Griekenland en Oostenrijk en schrijft: ‘Sinds het proces in september begon, is er over de hele wereld solidariteit betuigd, wat duidt op de rol die ze heeft gespeeld in het opgangbrengen van een wereldwijde conversatie over seksueel geweld.’
Gisèle Pélicot, vergezeld door haar advocaten Antoine Camus en Stephane Babonneau, verlaat onder applaus van omstanders het gerechtsgebouw in Avignon. – © Christophe Simon / AFP
In het Franse dagblad Libération verscheen een open brief, ondertekend door meer dan 260 publieke figuren, waaronder artiesten, schrijvers, politici, activisten en historici. De ondertekenaars, voornamelijk vrouwen, benadrukken dat daders van seksueel geweld uit alle lagen van de samenleving komen. ‘Vriend van de familie, vreemdeling in een bar of op straat, broer of neef, vriend, collega, professor, buurman: Alle vrouwen kunnen helaas een gezicht vinden dat hen terugbrengt naar een traumatische herinnering.’ Columnist Hélène Devynck schreef in Le Monde een open brief aan Gisèle Pélicot. ‘Of je nu op de grond zit of staat, gebroken of met opgeheven vuist, jouw rechtvaardigheid doorbreekt de schaal van straffeloosheid die hen lange tijd heeft beschermd.’ Ze eindigt de brief met: ‘Jij bent niet de enige, Gisèle, die als object werd behandeld. Ze proberen ons klein te maken, maar jouw kracht is aanstekelijk. Bedankt voor dit grote geschenk.’
In de afgelopen decennia is er een opmerkelijke verschuiving geweest in hoe de samenleving omgaat met verkrachtingszaken, schrijft advocaat Agnès Fichot in Le Monde. Tijdens een verkrachtingszaak in Aix in 1978, een zaak die soortgelijke aandacht van de media verwierf, werden de slachtoffers vernederd, uitgescholden en verloren ze zelfs hun baan. De advocaat betoogt dat Gisèle Pelicot in de huidige Mazan-zaak juist met respect wordt behandeld en wordt gesteund door het publiek. ‘Het belangrijkste is veranderd; de kijk van de samenleving op het slachtoffer.’
In de rechtszaal heeft Gisèle Pélicot aangegeven dat de steunbetuigingen haar kracht geven. ‘Als ik volhoud, is dat omdat al deze vrouwelijke slachtoffers me steunen,’ citeert The Guardian.
Maar niet alle reacties op de zaak steunen het slachtoffer. Zo suggereerde een plaatselijke functionaris in een interview met de BBC dat het erger had kunnen aflopen, en voegde de burgemeester van het stadje Mazan, waar het slachtoffer vandaan komt, eraan toe dat ‘niemand is vermoord’. De uitspraken konden rekenen op veel kritiek. Op sociale media kreeg de hashtag #NotAllMen een korte opleving. Een defensieve reactie op de mediabehandeling van het verkrachtingsproces in Mazan, die ook werd gebruikt tijdens de #MeToo-beweging. De gebruikers van de hashtag distantiëren zichzelf hiermee van de verdachten, maar ook van het idee dat het probleem van seksueel misbruik systematisch is, aldus La Provence.
Gaat deze zaak blijvende veranderingen teweegbrengen?
De protesten zijn er niet alleen om steun te betuigen aan Gisèle Pélicot, maar ook om de verkrachtingscultuur, verwijzend naar een cultuur waarin seksueel geweld wordt genormaliseerd, aan de kaak te stellen. ‘Slachtoffers hoeven niet te doen wat zij deed. Ze hebben recht op bescherming van hun anonimiteit. Maar wat zij besloot te doen is heel, heel belangrijk omdat we nu niet meer het geweld kunnen negeren waartoe sommige mannen hun toevlucht kunnen nemen,’ zei een demonstrant in Parijs tegen Le Monde.
Ook het debat rondom chemische onderwerping is aangewakkerd en de zaak roept vragen op over de rol van artsen bij het opmerken van seksueel geweld. Gisèle Pélicot bezocht in de negen jaar herhaaldelijk artsen met klachten als geheugenverlies, verwardheid en gynaecologische problemen. Tijdens het proces benadrukte haar dochter het belang van het herkennen van chemische onderwerping door medische proffessionals, aangezien de signalen destijds niet werden gezien als indicaties van seksueel misbruik, aldus Le Monde.
Demonstratie ter ondersteuning van Gisèle Pélicot en alle slachtoffers van seksueel geweld, op de Place de la République in Parijs, Frankrijk, op 14 september 2024. – © Alain Apaydin / ABACAPRESS.COM
De rechtszaak heeft ook het politieke debat over wetgeving rond seksueel geweld nieuw leven ingeblazen. President Emmanuel Macron en minister van Justitie Didier Migaud hebben voorgesteld het begrip ‘instemming’ in de wet op te nemen. Het Canadese dagblad La Presse schrijft echter dat critici waarschuwen dat dit voorstel mogelijk onvoldoende bescherming biedt aan slachtoffers, aangezien het begrip ‘instemming’ volgens hen voor meerdere interpretaties vatbaar is. Ook The Guardian wijst op de kritiek van tegenstanders van de wet dat een instemmingsplicht de verantwoordelijkheid bij het slachtoffer zou leggen. In plaats daarvan roepen enkele vrouwenrechtenorganisaties op tot een allesomvattende wet tegen seksueel geweld die straffeloosheid voorkomt en bescherming biedt aan slachtoffers. Deze wet moet zorgen voor een systematisch onderzoek naar klachten over verkrachting, het seksuele verleden van slachtoffers buiten beschouwing laten en voldoende middelen bieden om daders aan te pakken en slachtoffers te beschermen.
Vrouwenrechtenorganisaties betwijfelen of de zaak blijvende verandering zal veroorzaken. ‘Er zal een “voor” en een “na” Pélicot zijn, maar de politici, de media en het rechtssysteem zullen niet de diepgaande verandering teweegbrengen die nodig is,’ legt Anne-Cécile Mailfert, oprichter van Fondation des Femmes, aan The Guardian uit. Anne Bouillon, een advocaat gespecialiseerd in vrouwenrechten, voegt daaraan toe: ‘We hebben aanzienlijke, toegewijde middelen nodig als we het lijden van vrouwelijke slachtoffers willen verlichten, en ik heb ernstige twijfels of dit zal gebeuren in het huidige politieke klimaat.’
+ There are no comments
Add yours