Hoe een luxe cruiseschip de redding was van opvarende migranten

Passagiers en de crew van het cruiseschip Insignia vertellen over de redding van een boot met migranten midden op zee, waarbij zes mensen omkwamen. ‘We hebben ze niet gezien. Het personeel zette zelfs een soort scheidingswanden neer om de ruimte af te bakenen.’

Honderden toeristen zetten vrijdagochtend kort na acht uur voet aan wal in de haven van Santa Cruz de Tenerife. Sommigen liepen via de zeedijk richting de stad, anderen stapten in een bus die hen naar een van de attracties van het eiland zou brengen. Bij hun vertrek lieten ze allemaal een half dozijn tenten achter waarin het Rode Kruis bijna alle 64 Afrikanen uit Afrika ten zuiden van de Sahara verzorgde met wie ze twee dagen lang het exclusieve tapijt van pakketboot Insignia hadden gedeeld, na een dramatische nachtelijke reddingsactie. Voor de eerstgenoemde groep is de volgende bestemming, na een snel bezoek aan Tenerife, Lissabon en daarna New York; voor de laatsten blijft de bestemming onbekend.

De luxe van een zes maanden durende vakantie aan boord van een cruiseschip dat tussen de 40.000 en 150.000 dollar per cabine kost, werd donderdag midden op de Atlantische Oceaan ruw verstoord. De Insignia, een imposant schip met een lengte van 181 meter, redde donderdag om 00:31 uur 64 mensen uit het Sub-Saharagebied – waaronder drie kinderen tussen de zeven en negen jaar en een vrouw die een paar weken zwanger was – en de lichamen van drie anderen. Dit alles onder toeziend oog van zo’n driehonderd toeristen, voornamelijk Amerikanen en Mexicanen, die sinds januari een exclusieve reis rond de wereld maken. ‘We bevinden ons al bijna vijf maanden in een gelukzalige bubbel,’ somt de Mexicaanse Gila Padilla op, die al op het droge is. ‘En plotseling stuit je op de trieste realiteit.’

De cayuco was volgens Marcela Posca van de hulpdienst van de Canarische Eilanden op de kade al ongeveer twintig dagen onderweg. Hij raakte op drift toen hij woensdagmiddag werd opgemerkt door de olietanker Philipp Oldendorff, zo’n 815 kilometer ten zuiden van Tenerife. De bemanning van het 254 meter lange schip was niet in staat om de schipbreukelingen aan boord te brengen en het Maritieme Reddingscentrum [Centro de Salvamento Marítimo] van Tenerife ging over tot het waarschuwen van de Insignia, die onderweg was van Kaapverdië naar Tenerife. 

‘We zijn de hele wereld over geweest: Hawaï, Polynesië, Nieuw-Zeeland, Japan, Afrika… Het is een droom,’ vertelt Pepe, een Mexicaan van in de vijftig uit Monterrey, die 90.000 dollar betaalde voor zijn ticket (het zakgeld dat hij bij elke tussenstop uitgeeft niet meegerekend). ‘Het is een heel luxe schip, heel mooi… Het zijn bijna allemaal gepensioneerde Yankees, dat is het enige minpunt…’ zegt hij lachend.

Ruwe zee

En zo werd woensdagavond om zeven uur de routine van de cruisers verstoord. ‘Via de luidspreker,’ vervolgt Pepe, ‘kregen we te horen dat er een reddingsoperatie zou plaatsvinden. Aan boord kwamen meteen geruchten op gang: dat het misschien immigranten waren, dat het misschien een jacht was dat kapot was gegaan… We wisten niets.’

Om 21:20 uur kwam de boot aan op de locatie die de tanker ons had gegeven. ‘Het was een dramatisch moment,’ zegt Lea, een Amerikaanse uit Pensacola, Florida, die met glazige ogen staat te praten. ‘Het was een erg ruwe zee, met veel deining. Van bovenaf konden we zien dat ze wat lijnen uitgooiden en de boot dichterbij trokken. Zodra de bemanning ze over de kant trok, werd iedereen nerveus en wilde iedereen tegelijk naar binnen.’ Deze situatie is volgens de maritieme reddingsteams het moeilijkste moment van de reddingsoperatie, met risico op een tragedie.

Volgens de reddingsteams van Salvamento Marítimo zorgden de ruwe zeeën van die dag ervoor dat de bemanning van de Insignia twee van de lichamen, die in de op drift geraakte cayuco achterbleven, niet aan boord kon halen, maar het lukte ze wel een opsporingsapparaat aan de lichamen vast te maken zodat ze later geborgen konden worden. De Guardamar Urania vertrok met dit doel voor ogen van het eiland El Hierro. Om 22:40 uur de volgende dag kreeg het team na enkele uren vruchteloos zoeken echter het bevel om de operatie af te breken.

Bijna een dag eerder, om 00:31 diezelfde donderdag, waren de opvarenden van de Insignia erin geslaagd om de redding van de migranten, afkomstig uit Mali, Senegal, Burkina Faso en Gambia, te voltooien. Dit alles onder toeziend oog van de passagiers. En dat van hun mobiele telefoons. ‘Je kon vanaf het dek zien dat ze wanhopig waren en in zeer slechte gezondheid,’ zegt Jake, een gehaaste New Yorker die samen met zijn vrouw en dochter op weg is naar het centrum van Santa Cruz. ‘Je kon zelfs de dode lichamen in de boot zien liggen… Arme mensen.’ ‘Het was een afschuwelijk tafereel,’ zegt Padilla. ‘Daarboven heb je alles met z’n allen en daar beneden zie je mensen die niks hebben.’

We hebben ze niet gezien. Het personeel zette zelfs een soort scheidingswanden neer om de ruimte af te bakenen

Eenmaal aan boord werden de opvarenden ondergebracht in het theater van het cruiseschip, legt Pepe uit. ‘We hebben ze niet gezien. Het personeel zette zelfs een soort scheidingswanden neer om de ruimte af te bakenen.’ Lea valt hem bij: ‘We hadden totaal geen contact met hen. Ze gebruikten een andere lift dan wij.’ Rajiv (niet zijn echte naam) is een jonge Indiër die als ober aan boord van het cruiseschip werkt. ‘We serveerden hun water en voedsel,’ vertelt hij nerveus op de Plaza de España in Santa Cruz, het verbod van het bedrijf om te praten over wat er gebeurd negerend. ‘Ze waren erg zwak, ze spraken nauwelijks met elkaar. Maar ze waren rustig.’

In de loop van donderdagmiddag legde de kapitein van het cruiseschip aan Salvamento Marítimo uit dat de meeste geredde mensen goed herstelden op het schip en zelfstandig aten en water dronken. Zorgwekkend was echter de toestand van twee van hen, die beide tekenen van uitdroging vertoonden. Een van hen werd geëvacueerd zodra hij aan land kwam, samen met twee andere migranten, waaronder de zwangere vrouw, die in goede gezondheid verkeert. Voor de tweede werd met spoed een helikoptervlucht aangevraagd. Deze kwam niet op tijd.

Volgens Posca van de SUC zien de migranten er ‘zwak uit en zal het enige tijd duren om te herstellen’. Velen van hen waggelen rond in de cruiseterminal, vergezeld door Rode Kruis-medewerkers. ‘Gelukkig heeft de aanwezigheid op het schip bijgedragen aan hun herstel. Zo niet, dan was de situatie anders geweest.’

‘Toen ze gered werden,’ vervolgt Lea, ‘kregen we allemaal een sterk gevoel van empathie. Ik denk dat we ons allemaal rot voelden over wat we zagen, heel verdrietig.’ De bemanning van het schip, vertelt Pepe, organiseerde een inzameling van geld, kleding en schoenen. ‘Ik heb ze de helft van mijn bagage gegeven… Ik ben bevoorrecht: ik heb van alles genoeg.’

Met eigen ogen

‘We kwamen net uit Afrika,’ besluit Gila Padilla. ‘De hele westkust ziet er heel triest uit: vies, met veel ellende. Je vertrekt daar met een beetje een bezwaard hart, en als je dit ziet besef je waarom ze hun leven riskeren. En het is verschrikkelijk om te bedenken dat ze ergens terechtkomen zonder te weten of ze er welkom zullen zijn.’

Tenminste, als ze het halen. Het is vrijdagochtend en een eindeloze stroom cruisepassagiers is op weg naar nog een vrije dag in een van ’s werelds bekendste toeristencentra. Ze bezetten een groot deel van de dijk, totdat ze opzij moeten om plaats te maken voor een stoet donkere busjes, bewaakt door de politie. Het zijn busjes van de begrafenisondernemer, die de lichamen van de laatste mensen die er niet in slaagden hun Europese droom te verwezenlijken, overbrengen naar het Instituut voor Gerechtelijke Geneeskunde en Forensische Wetenschappen in Santa Cruz de Tenerife. ‘Thuis lees ik veel over migratie van Afrika naar de Canarische Eilanden. Of over migranten die proberen over te steken naar de Verenigde Staten,’ zegt Padilla. ‘Maar het is iets heel anders om het met eigen ogen te zien.’